Bạn có để ý khi một người xem ảnh mà nếu có người ấy trong ảnh,
người chú ý đến gì?
Dĩ nhiên chú ý đến
mình trước hết. Liền theo đó là những lời bình phẩm, đại loại như: Chụp hình gì
mà người nhỏ xíu, không rõ ràng gì hết, không nhắc người ta sửa lại áo quần,
tóc tai bù xù, mắt nheo, mặt nhăn v.v. . .
Chụp ảnh hầu hạ người đẹp thì đành phải nín lặng, nhưng nếu
có thì giờ thì mình đi chụp hình cho mình, lúc đó mình muốn hình thế nào là tùy
ý mình.
Hôm nay tôi xin được giới thiệu với các bạn một số ảnh được
nhập tuyển trong các cuộc thi ảnh quốc tế lớn nhất thế giới. Ta sẽ thấy con người – trung tâm của vũ trụ – được ghi nhận như
là một vật thể rất nhỏ trong ảnh.
Trong thực tế, con người là hình ảnh quen thuộc với ta cho nên dù rất
nhỏ ta vẫn nhận ra dễ dàng. Người ảnh nghệ thuật thường đem con người đối chiếu
với cảnh thiên nhiên và cả vật nhân tạo để thấy con người quá nhỏ bé, mong
manh, dễ bị bất cứ vật gì đè bẹp, nghiền nát. Bạn nghĩ thế nào với ảnh “Solitude”
(ảnh 1) của Christine Widdell, Anh quốc,
bên trên? Dù chỉ là những bậc thềm nhưng với góc độ ống kính và dáng ngồi
của người trong ảnh ta thấy
con người rất nhỏ. Những bậc thềm thẳng hướng
mắt ta đến người ngồi, bức tường với những ô
hình chữ nhật giữ mắt ta lại, là
những hình thể lập lại nên không gây sự tò mò của ta, chỉ còn con người là điểm đáng để ta nhìn vào. Do
sự thiếu cân đối của người,
tôi có cảm tưởng người được ghép vào ảnh.
 |
Solitude
Christine Widdell |
Peter Paterson của Tô Cách Lan cho ta một ảnh thật đẹp nhưng ông không đặt cho một tên bóng bẩy nào,
chỉ ghi lại đúng địa điểm của
hình được chụp, là “Basket Isles Visitor Center” (ảnh
2) . Trong ảnh này ta thấy sự
phối hợp đường nét kỷ hà cân bằng rất khéo của kiến
trúc. Hai người khách ngồi chờ
ở vào điểm chính, ngay tâm điểm của ảnh,
điểm mà các bài học về bố cục khuyên ta nên tránh.
Ðây là một hình thức
phá bố cục từ điểm A tới Z, nhưng ảnh
vẫn hấp dẫn, không gây khó chịu cho người
xem chút nào.
 |
Basket Isles Visitor Center
Peter Paterson |
Géometries Invariables” (ảnh 3) của Pascal Santenac, Pháp,
là một ảnh để ta suy nghĩ. Ngoài người
đứng xem tác phẩm triển lãm
ta thấy toàn thể ảnh này từ
vách tường, trần nhà, sàn nhà
là sự kết hợp của hình vuông và hình chữ nhật. Một cuộc triển lãm lạ, trở thành một bài học
bố cục hay cho nhiếp ảnh. Chú
ý đến những mảng đen, xám và
trắng, kích thước và sắc độ cho ta thấy chiều sâu của ảnh hai chiều.
Bóng dáng con người dù nhỏ,
dù không thấy mặt cũng đủ cho ta biết đây là đâu. Ảnh không cầu kỳ, không màu sắc
sặc sỡ vẫn rất đẹp.
 |
Geometries Invariables
Pascal Santenac |
Con người rất quan trọng trong ảnh dù người thật nhỏ, dù không thấy rõ
hình thể, vì người là hình ảnh của sự sống. Trong ảnh “BN - Exterior I”
(ảnh 4) của Beatriz Moreno Sanchez de Padro của xứ Tây Ban Nha, ta thấy
bốn ô cửa sổ giống nhau. Hai cửa dưới có ánh nắng. Hai cửa
trên bị bóng cây che tối, khó nhìn ra hình thể. Ảnh được sắp xếp để cửa
sổ trên, bên trái, có ánh sáng trong phòng thành sáng hơn ba cửa sổ kia
làm ta phải nhìn về nó thì thấy bóng dáng một phụ nữ đứng sát cửa sổ,
sau bức màn trắng để được chụp ảnh. Xem ảnh ta không khỏi nghĩ đó là
phòng ngủ và cô gái không có mảnh vải che thân. Về bố cục ta thấy ảnh
rất cân bằng, nhưng nhờ có cửa sổ sáng phá vỡ sự cân bằng ấy đi. Cũng về
bố cục, chủ đề được đặt quá gần rìa ảnh, nhưng nhờ người mẫu quay vào
bên trong ảnh nên không bị té ra ngoài.
 |
BN - Exterior 1
Beatriz Moreno Sanchez de Padro |
“Waiting” (ảnh 5) là tên ảnh của Mohammad Alhaset, người Quatar. Tác giả để chủ đề cận
mép trái nhìn qua mặt như chờ đợi ai. Khoảng trống bên mặt thật rộng, để gợi ý người
kia còn ở thật xa. Cảnh hoàn toàn trống vắng trên bãi sa mạc mênh mông, không một bóng cây. Trên bầu
trời có nhiều cụm mây trắng để
che bớt trời xanh. Người và
ngựa cùng quay nhìn về một hướng làm cho ý tưởng chờ đời mạnh hơn. Ở đây nếu chờ nhau, chỉ có đứng giữa trời mà
chờ. Ảnh cho một cảm giác mạnh.
 |
Waiting
Mohammad Alhaset |
Ảnh dưới đây chờ đợi như trống trải và lộ liễu. Người ở đây cũng có vẻ
chờ nhưng trong khung cảnh bí hiểm hơn nhiều. Thật ra Mikhail Palinchak
của Ukraine muốn nói lên tâm trạng cô độc của người trong ảnh nên đặt
tên ảnh là “One and Only” (6). Chỉ mình ta giữa tàn tích của nhiều ngàn
năm văn hóa dân tộc. Cô độc thật.
 |
One and Only
Mikhail Palinchak |
“Musica” của Fernando Mattabon, Ý. Từ một xứ có nguồn gốc âm nhạc
nên tác phẩm nhạc là việc dĩ
nhiên. Dù ảnh không có tên “Musica” ta cũng biết ảnh này nói về nhạc vì có hai yếu tố chính: Sách nhạc ở tiền cảnh và người cầm violin ở hậu cảnh.
Người nhạc sĩ đụng đầu vào tường hay đứng chờ xe đến? Câu hỏi khó có lời giải thích đáng. Nhưng
tác giả muốn gởi đến ta ý nhạc
qua tựa đề. Nhưng tôi thấy ông nhạc sĩ này muốn vất nhạc, quay lưng bỏ đi để tìm lối thoát nhưng chưa dứt khoát. Tính theo điểm rõ và mờ của
toàn cảnh tôi nghĩ tập nhạc được ghép vào ảnh để tạo bố cục và ý nghĩa cho ảnh.
Hy vọng
qua vài ảnh trên ta thấy con người
là quan trọng cho ảnh, dù hình ảnh người nhỏ hay lớn. Cùng nhờ người làm tiêu chuẩn mà ta thấy cảnh lớn hay
nhỏ. Tại sao lại dùng con người? Vì con người là ta, ta có kích thước hiểu được, ta có sự sống,
ta có sự hiểu biết và suy luận
nên ta dễ liên cảm với hình ảnh
hơn các vật khác.
 |
Musica
Fernando Mattabon |
Lê Văn Khoa
.jpg)
